Έχουμε μπει στην τελική ευθεία για τις Ευρωεκλογές της 7ης Ιούνη. Κρίσιμες εκλογές, παρόλο που δεν αποφασίζουμε για κυβέρνηση. Σε ένα κομβικό σημείο για τη πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεσούσης βαθιάς οικονομικής και πολιτικής κρίσης, θα διαβούμε το Ρουβίκωνα και προς ποια όχθη; Προς μια Ευρώπη των λαών, του σεβασμού της προσωπικότητας και της διαφορετικότητας, του πολιτισμού και του περιβάλλοντος; Ή συνέχιση της επικίνδυνης και αυτοκαταστροφικής πορείας που υπαγορεύει ο νεοφιλελευθερισμός και ο νεοσυντηρητισμός, προς μια Ευρώπη φρούριο, με 65ωρη επισφαλή εργασία, προστασία των υπερκερδών των πολυεθνικών και κοινωνικοποίηση των ζημιών των μαθητευόμενων μάγων και των χρυσοπληρωμένων στελεχών;
Παράλληλα, η γενικευμένη δυσαρέσκεια μοιραία δίνει χαρακτήρα δημοψηφίσματος για την κυβερνητική πολιτική. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μεγάλη καταγγελία αυτής της πολιτικής, ενδυνάμωση των μικρότερων κομμάτων αλλά και μεγάλο ποσοστό αναποφάσιστων και τάση αποχής. Η πρόθεση αποχής είναι σε ένα βαθμό αυθόρμητη λόγω της φυσιολογικής απογοήτευσης των πολιτών, αλλά ενισχύεται και από μεγάλη μερίδα του τύπου, από όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα, καθώς και από τηλεοπτικούς αστέρες όπως οι κ.κ. Λαζόπουλος και Αναστασιάδης.
Γυρίζοντας τη μηχανή του χρόνο 63 χρόνια πίσω, φτάνουμε στις πρώτες εκλογές μετά από 10 χρόνια κατά τα οποία μεσολάβησαν το βοναπαρτικό καθεστώς Μεταξά, ο ιταλογερμανικός πόλεμος, η Εθνική Αντίσταση, η κατοχή, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Οι εκλογές ορίζονται για τις 31 Μάρτη 1946, επί κυβερνήσεως του κεντρώου Θεμιστοκλή Σοφούλη. Η αριστερά καταγγέλλει το κλίμα «λευκής τρομοκρατίας» και ζητά δίμηνη τουλάχιστο αναβολή. Οι Άγγλοι πιέζουν όμως και πετυχαίνουν να γίνουν οι εκλογές χωρίς καμία αναβολή. Προσπάθεια συνεργασίας της ενωμένης τότε αριστεράς με το κέντρο ναυαγεί. Το ΕΑΜ, με επικεφαλής το ΚΚΕ (απόφαση 2ου Συνεδρίου Κ.Ε. Φεβ. 1946) αποφασίζει να απέχει από τις εκλογές, για να μην παγιδευτεί η αριστερά σε μια στημένη εκλογική ήττα. Το ίδιο αποφασίζουν και κάποια κόμματα του κέντρου.
Οι εκλογές διεξάγονται μέσα σε κλίμα βίας και νοθείας, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο, παρά τις εκθέσεις των παρατηρητών του νεόκοπου ΟΗΕ περί του αντιθέτου. Οι δεξιοί φιλομοναρχικοί επικρατούν χωρίς ουσιαστικό αντίπαλο, με την αριστερά απούσα και το κέντρο κατακερματισμένο. Η «επίσημη» αποχή είναι μόλις 9,5%, ενώ αριστεροί κύκλοι την ανεβάζουν ως το 50%. Η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση. Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους γίνεται και δημοψήφισμα, στο οποίο παραδόξως το ΕΑΜ δεν απέχει, με το οποίο επαναφέρεται η βασιλεία.
Το βράδυ της προηγούμενης των εκλογών είχε σημειωθεί πολύνεκρη επίθεση από αριστερούς αντάρτες σε σταθμό χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας. Πολλοί τη θεωρούν ως το πρελούδιου του εμφυλίου (1946 – 1949). Οι συμπλοκές πυκνώνουν μέσα στο καλοκαίρι. Ο δρόμος προς τον ολέθριο εμφύλιο σπαραγμό είναι πια χωρίς επιστροφή.
Ιστορικά η απόφαση της αριστεράς για αποχή στις εκλογές του 1946 αποδείχθηκε τραγικό λάθος. Ακόμα και το ΚΚΕ έκανε την αυτοκριτική του και αναγνώρισε το λάθος στο 8ο Συνέδριο του 1961, στο οποίο διάγραψε και το Γεν. Γραμματέα του Ν. Ζαχαριάδη, αν και κύκλοι φιλικά προσκείμενοι σ’ αυτόν του ισχυρίζονται πως ο Ζαχαριάδης μέχρι την τελευταία στιγμή προσπαθούσε να πετύχει συμβιβαστική λύση συμβολικής έστω συμμετοχής στις εκλογές, η οποία ήταν παράλληλη και με τη γραμμή του ΚΚΣΕ.
Η ολέθρια κατάληξη είναι σε όλους γνωστή. Εμφύλιος, δεξιές ή δεξιίζουσες ξενόδουλες κυβερνήσεις, παρακράτος, Φρειδερίκη, χούντα. Η αριστερά παρέμεινε μακριά από το πολιτικό προσκήνιο και ουσιαστικά υπό διωγμό για τρεις δεκαετίες. Με παρένθεση το εντυπωσιακό 24,5% της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, δεν διεκδίκησε ξανά πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας.
Η μηχανή του χρόνου επιστρέφει στο παρόν και τις Ευρωεκλογές του 2009. 60 χρόνια μετά το τέλος του εμφυλίου και 35 μετά τη Μεταπολίτευση. Το αστικό κοινοβουλευτικό μας σύστημα σε κρίση. Αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα κοινωνικά προβλήματα, τη διαφθορά, να προστατεύσει την αξιοπιστία του. Παρά τις απώλειες από φυσιολογική φθορά και από τη δημιουργία νέων κομμάτων, ο δικομματισμός αντέχει ακόμα γερά.
Οι πολίτες δικαίως απογοητευμένοι και αγανακτισμένοι. Η αποχή αναμένεται να χτυπήσει μεγάλα νούμερα, παρόλο που δεν είναι πολιτική επιλογή κομμάτων αυτή τη φορά. Ακόμα περισσότερο αφού οι εκλογές «πέφτουν» μέσα στο τριήμερο του Αγ. Πνεύματος. Τι μπορεί να πείσει το νεοέλληνα ψηφοφόρο να μείνει πιστός στο ραντεβού με την κάλπη και να αφήσει τις παραλίες και τις εξοχές;
Πέρα βέβαια από τη «χαβαλετζίδικη» υπάρχει και η συνειδητοποιημένη αποχή. Από ανθρώπους που απορρίπτουν το κοινοβουλευτικό και το εκλογικό σύστημα για ιδεολογικούς λόγους. Ωστόσο αυτή η αποχή δεν καταγράφεται χωριστά από την αποχή λόγω αδιαφορίας. Ο Elikas απαντά σε 10 από τα πιο δημοφιλή επιχειρήματα υπέρ της αποχής, αξίζει τον κόπο να τα λάβετε υπ’ όψιν. Ακόμα το κόκκινο μπαλόνι επιχειρηματολογεί πειστικά κατά της αποχής, έχοντας φιλοτεχνήσει και αρκετά banners γι’ αυτό το σκοπό – ένα από αυτά παραθέτουμε δίπλα.
Ο γράφων θα εστιάσει επιλεκτικά στο εξής. Μια πολιτική επιλογή αξιολογείται πάντα σε σχέση με τις συνθήκες και τις συγκυρίες της εποχής της. Η αποχή της αριστεράς στις εκλογές του ’46 αποδείχτηκε ιστορικά λανθασμένη αλλά στην εποχή της είχε σοβαρή αιτιολόγηση. Τότε οι εκλογές δεν ήταν ελεύθερες και δημοκρατικές, επικρατούσε τρομοκρατία από κράτος και παρακράτος, ο στρατός και ο ξένος παράγοντας ήταν ρυθμιστής της κατάστασης, οι πληγές από τον πόλεμο, την κατοχή και τον «Πρώτο Γύρο» ήταν ακόμα ανοιχτές. Παρόλο η αποχή τότε αποδείχτηκε αυτοκαταστροφική, δεν αμφισβητεί κανείς πως ήταν έντιμη και γενναία στάση, αφού όποιοι την επέλεξαν στιγματίστηκαν ως «κόκκινοι», «συνοδοιπόροι» ή «συμπαθούντες».
Εν έτει 2009, παρά την κρίση και απαξίωση του πολιτικού συστήματος, μπορούμε τουλάχιστο να εκφραζόμαστε και να ψηφίζουμε ελεύθερα. Ασφαλώς και η συμμετοχή σε εκλογές κάθε 4 ή 5 χρόνια δεν είναι επαρκής πολιτική παρέμβαση, είναι όμως μια ευκαιρία. Η αποχή δεν εγκυμονεί κίνδυνο εμφυλίου πολέμου, χούντας ή ξένης επέμβασης. Μεταφράζεται όμως (η αποχή) ως ανοχή για τα κακώς κείμενα και αδιαφορία για το μέλλον, βάζοντας την όποια δυναμική ουσιαστικής ανατροπής στο ψυγείο.
Σε μια εποχή δύσκολη για ατομικά δικαιώματα και κοινωνικές διεκδικήσεις, η αποστασιοποίηση από τα κοινά οδηγεί σε απεμπόληση κεκτημένων δικαιωμάτων. Δικαιωμάτων κατακτημένων με αγώνες και αίμα που μας άφησαν κληρονομιά οι προηγούμενες γενιές της Εθνικής Αντίστασης, του 1-1-4, του αντιδικτατορικού αγώνα και του Πολυτεχνείου. Κληρονομιά του Μπελογιάννη, του Λαμπράκη, του Παναγούλη, του Μουστακλή, του Πέτρουλα, του Μανδηλαρά, του Καράγιωργα και πολλών ακόμα αγωνιστών της δημοκρατίας.
Η αποχή του 1946 ήταν ιστορικό λάθος αλλά ήταν μια αξιοπρεπής στάση. Η αποχή του 2009 θα χαρακτηριστεί ιστορικά μάλλον ως έλλειψη σοβαρότητας και ευφυίας.
Απόσπασμα από την ταινία «Ο Θίασος» του Θόδωρου Αγγελόπουλου
Σχετικοί Σύνδεσμοι:
Πολιτικό Καφενείο «Ο Μέγας Ανατολικός»
Βασίλης Ραφαηλίδης: Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1830 – 1974
Την προηγούμενη του τελικού, η δημοτική παράταξη Ανοιχτή Πόλη διοργάνωσε την 
ΚΕΛΑΗΔΙΣΜΑΤΑ 